ირანსა და ისრაელს შორის კონფლიქტის შესახებ

ირანი და ისრაელი — ძველი დაპირისპირება ახალი საფრთხის წინაშე.  

           ანალიზი თანამედროვე გეოპოლიტიკური კონტექსტით

     

 უკანასკნელ წლებში ირანსა და ისრაელს შორის დაძაბულობა საგრძნობლად გამწვავდა. თუმცა 2024 წლის ბოლოს და 2025 წლის დასაწყისში ეს დაპირისპირება გადაიზარდა ღია სამხედრო შეტაკებებისა და კიბერუსაფრთხოების შეტევების ახალ ეტაპზე. მიუხედავად იმისა, რომ ირანი და ისრაელი ერთმანეთის მეზობლები არ არიან, ისინი მრავალი წელია იბრძვიან გავლენისთვის ახლო აღმოსავლეთში — პოლიტიკური, რელიგიური და სტრატეგიული მიზნებით.

ისტორიული ფესვები და რელიგიური კონტექსტი:

ირანს (ისლამური რესპუბლიკა) და ისრაელს შორის ურთიერთობა თავდაპირველად ნეიტრალურიც კი იყო, განსაკუთრებით შაჰის მმართველობის დროს. მაგრამ 1979 წლის ირანის ისლამური რევოლუციის შემდეგ თეირანმა ისრაელი "დამპყრობელ და არალეგიტიმურ რეჟიმად" გამოაცხადა. იმ დროიდან მოყოლებული, ირანის ხელმძღვანელობა ღიად უჭერს მხარს ანტი-ისრაელურ დაჯგუფებებს — ლიბანში მოქმედ "ჰეზბოლას" და ღაზაში განლაგებულ "ჰამასს".

ახლო აღმოსავლეთში ძალაუფლებისთვის ბრძოლა

ისრაელი ირანის ბირთვული პროგრამას თავის ეროვნულ საფრთხედ მიიჩნევს. თეირანი კი ამტკიცებს, რომ მისი ბირთვული მიზნები მშვიდობიანია. ამ ფონზე, ისრაელი აქტიურად ახორციელებდა სხვადასხვა საიდუმლო და ღია ოპერაციებს ირანის ბირთვულ ობიექტებზე, მათ შორის მკვლელობებს მეცნიერებზე და კიბერშეტევებს, როგორიც იყო Stuxnet.

2024 წელს ირანმა გააქტიურა თავისი რეგიონული პარტნიორები, დაახლოებული დროის განმავლობაში დაფიქსირდა უპილოტო საფრენი აპარატების თავდასხმები ისრაელის ტერიტორიაზე სირიიდან, ერაყიდან და იემენიდან. საპასუხოდ, ისრაელმა განახორციელა ავიადარტყმები სირიაში და ირანის წინაამღდეგ ქურთისტანში. ეს პროცესი აჩენს საფრთხეს ფართომასშტაბიანი კონფლიქტის დაწყებისა, რომელშიც შეიძლება ჩაერთოს ამერიკაც.

2025 წლის კონტექსტი — რა შეიცვალა?

ამჟამად, ირანი ცდილობს გააძლიეროს თავისი რეგიონული გავლენა ჩინეთთან და რუსეთთან თანამშრომლობით. პარალელურად, ისრაელი იღებს მხარდაჭერას აშშ-სგან, ხოლო ევროკავშირი ცდილობს იყოს მედიატორის როლში. უკრაინის ომმა და ენერგეტიკულმა კრიზისმა გავლენა იქონია დასავლეთის პოლიტიკურ პრიორიტეტებზე, რის გამოც ახლო აღმოსავლეთში აშშ-ს აქტიურობა შემცირდა — ეს კი ირანს მეტ მანევრის საშუალებას აძლევს.

რისკები საქართველოსთვის და კავკასიის რეგიონისთვის

როგორც გეოპოლიტიკურად სტრატეგიულ ადგილას მყოფი ქვეყანა, საქართველო ყურადღებით უნდა აკვირდებოდეს ირან-ისრაელის დაპირისპირებას. რეგიონში ნებისმიერი ესკალაცია ენერგეტიკულ დერეფნებს, საინვესტიციო ინტერესებსა და უსაფრთხოებას შეეხო. ასევე, შესაძლოა, გაიზარდოს ემიგრაციის ტალღა ახლო აღმოსავლეთიდან, რაც საქართველოსთვის ჰუმანიტარულ გამოწვევად გადაიქცეს.

რეზიუმე: ირანსა და ისრაელს შორის კონფლიქტი მხოლოდ ამ ორ ქვეყანას არ ეხება — ის არის გლობალური უსაფრთხოების საკითხი, რომელიც მჭიდროდ უკავშირდება მსოფლიო ენერგეტიკას, საერთაშორისო დიპლომატიას და რეგიონულ სტაბილურობას. ყველაზე დიდი გამოწვევა დღეს არის ის, რომ მხარეები ხშირად მოქმედებენ ემოციაზე და იდეოლოგიაზე დაყრდნობით, რაც რეალური დიალოგის დაწყებას ართულებს.

დღევანდელი მსოფლიო საჭიროებს არა ახალი ომების კერებს, არამედ დეესკალაციასა და დიალოგს — თუნდაც ყველაზე რთულ პოლიტიკურ სისტემებში.

                   მზია გოგოძე